Ekim ayı enflasyon verileriyle birçok fiyat düzenlemesi için dikkate alınan yeniden değerleme oranı da belirlendi.
Buna göre 2022 için uygulanacak yeniden değerleme oranı yüzde 36,2 oldu. 2021 için geçerli olan yeniden değerleme oranı yüzde 9,11’di.
Türkiye’de vergi sisteminde önemli bir yeri olan ‘yeniden değerleme oranı‘, bazı vergi artışları, maktu harçlar, damga vergisi, trafik para cezaları, pasaport ve diğer değerli kağıt bedelleri ile emlak vergisi gibi pek çok vergisel unsurun belirlenmesinde temel oran olarak kullanılıyor.
Ayrıca, kamu ve özel kesimdeki bazı sözleşmelerde uygulanacak bedel, kira, ödeme ile ilgili artış oranı olarak da
yeniden değerleme oranı referans olarak alınıyor.Yeniden değerleme güncel piyasa koşullarına göre sabit kıymetlerin zaman içinde meydana gelen enflasyonist etkilerden korunmasıdır. Farklı bir deyişle, sabit kıymetlerin piyasa koşullarında emsal değerlerine yükseltilmesidir.
Yeniden değerleme sıklıkla gelir vergisi ve emlak vergilerinin hesaplanmasında kullanılır. Gelir vergisi hesabında bir muhasebe işlemi olarak, işletmeye bağlı sabit kıymetlerin açıklanan oranlar dahilinde değer yükseltmesi yapılır. Emlak vergisinde ise takdir komisyonları tarafından vergi bedeli takdir edilir.
Yeniden değerleme oranı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği olarak Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girer. Emlak vergisi ödenen bina, arsa ve arazi gibi taşınmazlara ait vergi değerinin belirlenmesinde ise arsa ve arazilerin metrekare başına düşen birim fiyatları yeniden değerleme oranı ile birlikte dikkate alınır. Vergi Usulü Kanunu’na göre takdir komisyonları tarafından 4 senede bir olmak üzere arsa ve arazilere yönelik asgari metrekare birim fiyatları, belirlenmiş olan yeniden değerleme oranı üzerinden saptanır.
Vergi kanunlarında belirlenen had ve tutarlar ile sınırlar, her yılın sonunda Resmi Gazete’de yayımlanan Vergi Usul Kanunu Tebliği ile yeniden değerleme oranına göre güncellenmektedir. Yeniden değerleme oranının
hesaplanmasında baz alınan kriter, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan üretici fiyat endeksidir. Dolayısıyla aylar itibariyle enflasyonda meydana gelen değişimler yeniden değerleme oranını belirlemektedir. Üretici fiyat endeksleri TÜİK çalışmalarına göre Kasım ayında ilan edilmekte, ilan edilen bu oran üzerinden yapılan değerlendirme sonucunda bulunan yeniden değerleme oranı ise vergi kanunlarında uygulanmak üzere Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yıl sonunda Resmi Gazete ile yayımlanmaktadır. Bakanlık tarafından yayımlanmadan aslında bu oran mükelleflerce belirlenebilmektedir.
213 sayılı VUK’un mükerrer 414. maddesinde, Kanunda yer alan maktu hadler ile asgari ve azami miktarları belirtilmiş olan para ile ödenecek ceza miktarları, yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanacağı
belirtilmiştir. Bu şekilde yeniden belirlenen maktu had ve miktarların yüzde beşini aşmayan kesirler dikkate alınmamaktadır. Maddede ayrıca Cumhurbaşkanı, bu suretle tespit edilen had ve miktarları yarısına kadar artırmaya veya indirmeye, nispi hadleri ise iki katına kadar artırmaya veya yarısına kadar indirmeye veya tekrar kanuni seviyesine getirmeye yetkili kılınmıştır.
