Bahçeşehir Üniversitesi Blockchain Araştırma Uygulama Merkezi Direktörü Doktor Öğretim Üyesi Erdamar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) dijital para projesiyle ilgili “Kağıt paralar ve kredi kartları hayatımızda olmaya devam etse de, başta onları tamamlayıcı, zamanla onların yerini alabilecek merkez bankası dijital para projeleri birer birer hayata geçecek.” değerlendirmesini yaptı.
- “Kripto paralar merkeziyetsiz, dijital paralar ise merkezi dijital finansal varlıklardır”
- “Para politikalarının ekonomik kalkınma ve teknoloji hamleleriyle desteklenmesi gerektiğinin anlaşıldığı bir çağda yaşıyoruz”
- “TCMB’nin ‘dijital para’ projesini çok önemli buluyorum”
- Kripto ve dijital paraların geleceği
Kovid-19 salgınının ardından dünya ekonomilerinde büyük bir belirsiz hakim olurken değerini en çok artıran para birimlerinden biri Bitcoin oldu. 2020’nin mart ayında 4 bin dolar civarında işlem gören Bitcoin, yeni yılın ilk günlerindeyse 40 bin dolar sınırına yaklaşmış bulunuyor.
Kripto paraların değerindeki artış, kripto ve dijital paraların geleceği ile ilgili soruları tekrar akıllara getirirken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Naci Ağbal’ın geçen haftalarda Merkez’in dijital para çalışması ile ilgili olarak, “Şu anda bu projenin kavramsal ispat aşaması tamamlanmış durumda. 2021 yılının ikinci yarısında ise pilot testlere başlamayı hedefliyoruz.” açıklaması gündemin ön sıralarındaki yerini almıştı.
“Kripto paralar merkeziyetsiz, dijital paralar ise merkezi dijital finansal varlıklardır”
Son dönemde çok fazla tartışılan konuya dair açıklamalarda bulunan Erdamar, dijital para ve kripto para arasında bir ayrım olduğuna işaret ederek şunları söyledi:
“Öncelikle, kripto para ve dijital para ayrımıyla başlayalım dilerseniz. Alışkın olduğumuz şekliyle ‘para’, merkez bankaları tarafından üretilen ve arzı merkez bankalarının tekelinde olan bir finansal varlıktır. 2008 yılından itibaren Blockchain Teknolojisi, aynen internetin haberleşme araçlarında yarattığı gibi bir devrimsel dijital dönüşümü, öncelikle finans ve para dünyası için sağlamıştır. Bu teknolojisi sayesinde üzerinde bir topluluğun değerli olduğuna hemfikir olduğu her varlık, dijital dünyada bir para gibi takas edilebilen, alım satımı yapılabilen, dolayısıyla piyasası dizayn edilebilen bir hale getirilebilmektedir.
Bu piyasalarda işlem gören dijital finansal varlıklardan üretimine dileyen herkesin donanımsal, yazılımsal ve finansal yükümlülükleri yerine getirerek ortak olabildiklerine ‘kripto para’ diyoruz. Öte yandan kripto paralardan feyz alınarak, dileyen herkes yerine, belirli sayıda firmanın ya da merkez bankası gibi tek bir kurumun üzerinde tam ya da kısmi kontrolü bulunan, piyasaları da sadece bu yetkili kuruluşlarca düzenlenenlere de ‘dijital para’ diyoruz. Özetle, kripto paralar kamuya mal olmuş yani merkeziyetsiz, dijital paralar ise kurumlara mal olmuş yani merkezi dijital finansal varlıklardır.”
“Para politikalarının ekonomik kalkınma ve teknoloji hamleleriyle desteklenmesi gerektiğinin anlaşıldığı bir çağda yaşıyoruz”
Salgın dönemi ile birlikte dijital para çıkarma konusunda çalışmaların hız kazandığına dikkati çeken Erdamar, “Özellikle Pandemi’den sonra, tüm dünyada merkez bankalarının para politikası araçlarını sonuna kadar kullanarak, piyasaların aktif şekilde likidite ihtiyaçlarının karşılanması, istihdam ve vergi desteklerinin yarattığı bütçe yükünün yine hafifletilmesi için her aracın kullanıldığını görüyoruz.” diye konuştu.
Erdamar, sözlerine şöyle devam etti:
“Para politikalarının da bir yere kadar etkili olabildiğinin, bu politikaların mutlaka uzun vadeli ekonomik kalkınma ve teknoloji hamleleriyle desteklenmesi gerektiğinin en çok anlaşıldığı dönemde yaşıyoruz. Teşviklerin ve finansal yardımların özellikle bankacılık sisteminin dışında kalan büyük bir kesime kolayca ulaştırılamaması, para politikalarının piyasalara 7-24 anlık müdahalesinin zor olması gibi nedenler hem likidite sağlama araçlarının etkisini hem de enflasyonla mücadele yöntemlerini kısıtlamaktadır. Öte yandan Facebook, Google, Apple, Amazon, Alibaba gibi dev teknoloji şirketleri, dijital dönüşümün ve online ticaretin çok hız kazandığı bu dönemde kendi ‘dijital para’ projelerini birer birer duyurmaya başlamıştır. Artık teknoloji sayesinde büyük ve küçük firmalar ve hatta kişiler kendi paralarını basabilmekte, yeni para piyasaları dizayn edebilmekte hatta bu piyasalarda bankacılık hizmetleri sunabilmektedir. Bu nedenlerle birlikte, değeri trilyonlarca dolara ulaşma potansiyeli taşıyan bu yeni piyasaların ‘fiyat istikrarını’ etkileyebileceği ihtimali de tüm dünyadaki merkez bankalarının dijital para projelerini başlatmasına ve hızlandırmasına vesile olmuştur.”
“TCMB’nin ‘dijital para’ projesini çok önemli buluyorum”
Fonların Anlık Transfer Sistemi (FAST) hakkında bilgi veren Erdamar, “Bu minvalde, TCMB tarafından da öncelikle Fonların Anlık Transfer Sistemi (FAST) duyurusuyla çok yakın bir gelecekte artık vatandaşların havale-EFT, haftasonu-haftaiçi, ve mesai saatleri ayrımı olmadan 7-24 para transferi yapabileceklerinin müjdesi verilmiştir.” dedi.
TCMB’nin dijital projesine de değinen Erdamar, “TCMB başkanı Naci Ağbal, ‘fiyat istikrarı’ ve yüzde 5 enflasyon hedefi için tüm para politikası araçlarının kullanılacağı vurgusu yaptığı açıklamada, bir ‘dijital para’ projesi için kavramsal çalışmaların tamamlandığını, 2021 yılı 2. yarısında pilot testlere başlanacağını açıklamıştı. Son birkaç ay içerisinde Çin Merkez Bankası tarafından ‘dijital Yuan’ projesi hayata geçirilmiş, ABD bankacılık düzenleme kuruluşu OCC (Office of the Comptroller of the Currency) tarafından bankaların artık uluslararası para transferlerinde Blockchain teknolojisinden faydalanabileceklerine izin verilmiştir. Bununla birlikte Facebook, ‘Diem’ olarak yeniden anlandırdığı dijital para projesiyle Whatsapp ve Instagram gibi çok yaygın kullanılan uygulamalardan yakın bir zaman içerisinde hem para transferi hem kredi verme olanaklarının mümkün olabileceğinin sinyallerini vermektedir. Böyle rekabetçi ortamda, TCMB’nin ‘dijital para’ projesini çok önemli buluyorum.” yorumunda bulundu.
Kripto ve dijital paraların geleceği
Dijital ve Kripto paraların geleceğine dair de açıklamalarda bulunan Erdamar, “Kağıt paralar ve kredi kartları hayatımızda olmaya devam etse de başta onları tamamlayıcı, zamanla onların yerini alabilecek, merkez bankası dijital para projeleri birer birer hayata geçecek. Bu durum da tüm vatandaşlara, 7-24 global para transferi imkanı, daha geniş yatırım araçları olanakları, finansal desteklere daha rahat ulaşım, daha hızlı, kolay ve güvenli alışveriş imkanı sağlayacak. Kripto paraların sağladığı finansal özgürlük ortamına teknoloji firmalarının dijital paralarıyla kolay kullanım ve hızlı ödeme seçenekleri, Merkez Bankası dijital paralarıyla da güven ve istikrar eklenecek.” diye konuştu.
