İstanbul, tarih boyunca medeniyetlerin beşiği olmuş, kıtaları birleştiren eşsiz bir şehirdir. Bu yazıda, son 124 yılda geçirdiği olağanüstü dönüşümü ele alacağız. 1900’lerin başında mütevazı bir Osmanlı başkenti olan İstanbul’un, 2024’te nasıl 16 milyonu aşkın nüfusuyla devasa bir metropole evrildiğini inceleyeceğiz. Nüfusundaki artışla birlikte, şehrin idari yapısının nasıl değiştiğini ve yeni ilçelerin nasıl ortaya çıktığını göreceğiz. İşte size, İstanbul’un bir asrı aşkın süren bu heyecan verici yolculuğu.
1900’lerde İstanbul: Osmanlı’nın Son Döneminde Şehir
- yüzyılın başlarında İstanbul, yaklaşık 1 milyon nüfusa sahip, Osmanlı İmparatorluğu’nun başkentiydi. Şehir, tarihi yarımada ve Galata-Pera bölgesiyle sınırlıydı. Bu dönemde, bugün bildiğimiz anlamda ilçeler yoktu; şehir, geleneksel mahalle sistemiyle yönetiliyordu.
Cumhuriyet’in İlk Yılları: Yavaş Büyüme Dönemi
1923’te Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte, başkentin Ankara’ya taşınması İstanbul’un nüfus artışını bir süre yavaşlattı. 1927’de yapılan ilk nüfus sayımında şehrin nüfusu 680.857 olarak kaydedildi. Bu dönemde İstanbul; Fatih, Beyoğlu ve Üsküdar olmak üzere üç ana bölgeye ayrılmıştı.
1950’ler: Hızlı Kentleşmenin Başlangıcı
1950’lerden itibaren Türkiye’de yaşanan hızlı sanayileşme ve kırdan kente göç, İstanbul’un nüfusunu önemli ölçüde artırdı. 1950’de 1 milyonu aşan nüfus, on yıl içinde ikiye katlandı. Bu dönemde Eyüp, Bakırköy ve Kadıköy gibi yeni ilçeler oluşturuldu.
1960-1980: Metropolleşme Süreci
Bu yirmi yıllık dönemde İstanbul’un nüfusu 3 milyondan 5 milyona ulaştı. Şehir hızla genişlerken, yeni yerleşim alanları ve sanayi bölgeleri ortaya çıktı. Zeytinburnu, Gaziosmanpaşa ve Şişli gibi ilçeler bu dönemde kuruldu.
1980-2000: Mega Kent İstanbul’un Doğuşu
1980’lerden itibaren İstanbul’un büyümesi daha da hızlandı. Nüfus 2000 yılında 10 milyonu aştı. Bu dönemde Ümraniye, Pendik, Kartal, Maltepe, Güngören, Bağcılar, Bahçelievler ve Avcılar gibi birçok yeni ilçe kuruldu.
2000-2024: Asya ve Avrupa’nın En Büyük Şehri
- yüzyılın ilk çeyreğinde İstanbul’un nüfusu 16 milyonu aştı. 2008 yılında yapılan idari düzenlemeyle Arnavutköy, Ataşehir, Başakşehir, Beylikdüzü, Çekmeköy, Esenyurt, Sancaktepe ve Sultanbeyli gibi yeni ilçeler oluşturuldu. 2024 itibariyle İstanbul, 39 ilçeye sahip dev bir metropol haline geldi.
İstanbul’un Nüfus Artışı: Rakamlarla Bir Asırlık Yolculuk
- 1900: Yaklaşık 1 milyon
- 1927: 680.857
- 1950: 1.166.477
- 1960: 2.141.000
- 1980: 4.741.890
- 2000: 10.018.735
- 2024: 16.000.000+
İstanbul’un İlçeleri: Tarihi ve Yeni Oluşumlar
İstanbul’un ilçe sayısı zaman içinde artmıştır. 2024 itibariyle 39 ilçeye sahiptir:
- Adalar
- Arnavutköy
- Ataşehir
- Avcılar
- Bağcılar
- Bahçelievler
- Bakırköy
- Başakşehir
- Bayrampaşa
- Beşiktaş
- Beykoz
- Beylikdüzü
- Beyoğlu
- Büyükçekmece
- Çatalca
- Çekmeköy
- Esenler
- Esenyurt
- Eyüpsultan
- Fatih
- Gaziosmanpaşa
- Güngören
- Kadıköy
- Kağıthane
- Kartal
- Küçükçekmece
- Maltepe
- Pendik
- Sancaktepe
- Sarıyer
- Silivri
- Sultanbeyli
- Sultangazi
- Şile
- Şişli
- Tuzla
- Ümraniye
- Üsküdar
- Zeytinburnu
Sonuç: Değişimin ve Büyümenin Simgesi İstanbul
İstanbul, son 124 yılda muazzam bir dönüşüm geçirdi. Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerindeki 1 milyonluk nüfusundan, 2024’te 16 milyonu aşan mega kente evrildi. Bu süreçte sadece nüfusu artmakla kalmadı, idari yapısı da önemli ölçüde değişti. 3 ana bölgeden oluşan şehir yapısı, bugün 39 ilçeye sahip komplex bir metropole dönüştü.
Bu hızlı büyüme, beraberinde altyapı, ulaşım, konut ve çevre sorunlarını da getirdi. Ancak İstanbul, tüm zorluklara rağmen, tarihi ve kültürel mirasını koruyarak modern bir dünya şehri olmayı başardı. Boğaz’ın iki yakasına yayılan bu eşsiz kent, Doğu ile Batı’nın, eski ile yeninin, gelenek ile modernliğin benzersiz bir sentezini sunmaya devam ediyor.
İstanbul’un gelecek yıllarda nasıl bir değişim geçireceği merak konusu. Ancak şu kesin ki, bu kadim şehir, her dönemde olduğu gibi, değişime ayak uydurmayı ve kendini yenilemeyi sürdürecek.
İlhan ÇAMKARA / Emlak Haber Ajansı
