Enflasyon kasımda aylık yüzde 2,30 artarak yüzde 1,1 olan beklentilerin çok çok üzerinde geldi. Yıllık enflasyon da yüzde 14,03’e yükseldi. En son bu seviyelerdeki yüksek enflasyon verisi Aralık 2019’da yüzde 15,01 ile görülmüştü. Hazirandan bu yana yüksek seyreden ve rekor üstüne rekor kırarak kasımda 8,5 lira seviyesine çıkan dolar kurunun etkisi hızlı şekilde kasım ayı enflasyonunda etkili oldu. Döviz kurundaki yükselişle artan maliyetler başta gıda ve ulaştırma olmak üzere fiyatlara yansırken sera ürünlerine geçişin de etkisi fiyatlarda gözlendi. Üretici fiyatları da aylık yüzde 4,08 artarak yıllık yüzde 23,11’e çıktı. Üretici enflasyonunda da bu seviyeler en son Haziran 2019’da görülmüştü.
Artan maliyetler gıdayı uçurdu
TÜİK verilerine göre gıda enflasyonu aylık yüzde 4,16 artarak manşet enflasyonu 0.97 puan artırdı. Domatesteki yüzde 66,9’luk aylık yükselişin yanı sıra bazı kış sebzelerinde de çift haneli artışlar yaşandı. İthal girdi kullanımının yoğun olduğu ve maliyetlerin sürekli arttığı gıda sektöründe hem işlenmiş hem de işlenmemiş ürün fiyatlarında sert yükselişler yaşandı. İşlenmemiş gıdada aylık artış yüzde 6,21, taze meyve ve sebzede yüzde 8,58, işlenmiş gıdada ise yüzde 2,26 aylık artışlar yaşandı. Ekmek ve tahıllarda ise aylık enflasyon yüzde 3,32 olarak şekillendi. Toz mamada yüzde 7,73, ekmekte yüzde 3,64, tereyağında yüzde 17,7, zeytinyağında yüzde 7,11, tavukta yüzde 18,9, nohutta 5,8, mercimekte yüzde 7,4 aylık fiyat zammı yaşandı.
Kur rekorları fiyatlara yansıdı
Kasım ayı tüketici enflasyonunu en olumsuz etkileyen ikinci grup da ulaştırma. Ulaştırma grubunda aylık artış yüzde 4,51 ve bunun manşet enflasyona etkisi 0.72 puan. Ulaştırma grubu döviz kuru etkisini en hızlı yaşayan sektör. Ulaştırma grubunda dizel otomotiv fiyatı yüzde 10,5, benzinli otomobil fiyatı yüzde 7,96 arttı. Motorinde bir ayda yüzde 3,5 zam görüldü. Aralıkta ise hem faiz artışı hem de Euro’da rekordan geri dönüş bu grupta fiyatların düşebileceği işaretini veriyor.
Uzaktan eğitim ve kur etkili oldu
Eğlence ve kültür grubu pandemi nedeniyle hızlı artış gösteren gruplardan. Uzaktan eğitim ve elbette döviz kurlarındaki artış bu grupta fiyatların yükselmesinde etkili oldu. Eğlence ve kültürde aylık enflasyon yüzde 1,53 ve bunun manşet enflasyona etkisi 0.05 puan. Grupta televizyon fiyatları yüzde 5,9, bilgisayar fiyatları yüzde 7,15 yükseldi.
Kışlık ürünlerdeki çift haneli zamların etkisi görüldü
Giyim ve ayakkabı grubu da yeni sezon zamlarını kasım ayında da sürdürdü. Kışlık ürünlerdeki çift haneli zamlarla bu grupta aylık enflasyon yüzde 1,46 arttı ve manşet enflasyona etkisi 0.09 puan oldu. Her ne kadar pandemi nedeniyle talep düşük ve sınırlansa da yine artan maliyetler giyim ve ayakkabı grubunda da fiyatları yükseltti. Konut grubunda yüzde 1,05’lik aylık enflasyon var. Tadilat ile kış nedeniyle kömür ve odun ücretlerindeki yükseliş bu grupta enflasyonun nedeni olarak öne çıkıyor.
Kış mevsimi zamları fiyatlara girdi
Ev eşyası grubu da maliyet artışını fiyata yansıttı. Bir süredir bu grupta fiyatlar yüksek gidiyor. Mobilyanın yanı sıra yine kış mevsiminin etkisiyle kombi, soba fiyatlarındaki yüzde 9 ile yüzde 4 yükseliş grupta aylık enflasyonun artmasına neden oldu. Lokanta ve oteller yüzde 1,13 aylık enflasyon ile manşet enflasyona 0.10 puanlık etki yaptı. Çeşitli mal ve hizmetler grubunda ise altın fiyatlarında kasım ayında yaşanan düşüş yükselişi sınırladı. Bu grupta yüzde 1,14’lük aylık artışın manşet enflasyona etkisi 0.07 puan oldu.
Çekirdek enflasyonda hızlı yükseliş
Merkez Bankası’nın para politikası için takip ettiği çekirdek enflasyon rakamlarında da yükseliş sert. İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç hesaplanan B çekirdek enflasyonu yıllık yüzde 13,72’ye, enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ürünleri ve altın hariç C çekirdek enflasyonu da yıllık yüzde 13,26’ya yükseldi. B çekirdek enflasyonunda aylık artış yüzde 2,14, C çekirdek enflasyonunda yüzde 2,12 oldu. Çekirdek enflasyon göstergelerindeki yükseliş de yine aralık ayı PPK’sında faiz artışı ihtimallerini öne çıkardı.
Faiz toplantısı kritik hale geldi
Analistlere göre, gelecek yılın ilk çeyreğinde görmeyi beklediği yüzde 14 seviyelerine kasım ayından ulaşılması Merkez Bankası’nın aralık ayı Para Politikası Kurulu toplantısını yeniden kritik hale getirdi. Merkez Bankası’nın son enflasyon raporunda yılsonu enflasyon beklentisini yüzde 12,1 seviyesine yükseltmişti, hükümetin Yeni Ekonomi Programı’nda da 2020 beklentisi yüzde 10,5 seviyesindeydi. Veri önceki 7.85 lira seviyesinde olan dolar verinin ardından 7.91 liranın üzerine çıktı, Borsa İstanbul BIST 100 endeksi de yönünü negatife döndü.
