12. Uluslararası ATOMEXPO-2022, “Nükleer Bahar: Sürdürülebilir Bir Gelecek Yaratmak” sloganıyla gerçekleştirildi. İlk günkü genel kurul oturumunun ana teması küresel nükleer enerji gelişiminin beklentileriydi. Oturuma Rosatom Devlet Kuruluşu Genel Müdürü Aleksey Likhachev, Macaristan Dış Ekonomik İlişkiler ve Dışişleri Bakanı Peter Szijjártó, Brezilya şirketi ENBPar Genel Müdürü Ney Zanella dos Santos, Belarus Cumhuriyeti Enerji Bakanı Viktor Karankevich, Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı Alparslan Bayraktar ve Bangladeş Halk Cumhuriyeti Bilim ve Teknoloji Bakanı Yafesh Osman katıldı.
Oturumda, hidrokarbon yakıtların fiyatındaki çoklu artışlar, arz istikrarsızlığı, lojistik ve teknolojik zincirlerin bozulması nedeniyle şu anda dünya çapında yaşanan krizde nükleer enerji için fırsatlar ve senaryolar incelendi. Genel oturum katılımcıları, bu bağlamda, barışçıl nükleer enerjinin ülkelerin karşılaştığı mevcut zorlukların aşılmasında kilit bir rol oynayabileceği ve gelecek on yıllar boyunca ekonomilerinin kalkınmasında etkili bir güç olabileceği konusunda mutabık kaldılar.
Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev şunları kaydetti: “70 ülke nükleer enerji sektöründeki pozisyonlarını aktif bir şekilde beyan ediyor. IAEA’nın tüzüğüne göre, 2050 yılına kadar küçük kapasite de dikkate alınarak en az 600 GW nükleer enerji inşa edilmesi gerekiyor yani en az 1.000 inşaat projesi. On milyonlarca kişi bu işe dahil olacak ve ardından milyonlarca kişi bu enerjiyi kullanacak. Bir tür niteliksel değişimin eşiğindeyiz.”
“20 nükleer güç ünitesi inşa etmemiz gerekiyor”
Genel oturumda konuşan Türkiye’nin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı Alparslan Bayraktar da şunları söyledi: “Bugün Türkiye’nin elektrik üretiminin yaklaşık üçte biri kömürden elde ediliyor ve Türkiye’nin elektrik sistemini karbonsuzlaştırmak için bir aşamada kömürlü termik santral kapasitesini daha temiz, baz yük enerji kaynaklarıyla değiştirmemiz gerekiyor. Bu durumda en bariz çözüm nükleer enerjidir. İlk tahminlerimize göre, yüzyılın ortasına kadar karbonsuz bir ekonomi hedefine ulaşmak için Akkuyu’ya ek olarak 12 ila 16 ünite olmak üzere toplam 16 ila 20 nükleer güç ünitesi inşa etmemiz gerekiyor.”
“Akkuyu NGS, gezegendeki en büyük inşaat projesi”
Akkuyu Nükleer AŞ Genel Müdürü Anastasia Zoteeva, Atomexpo’da Türk gazetecileri ağırlayarak Türkiye’nin ilk nükleer santral projesinin ilerleyişi hakkında sorulan sorularını yanıtladı. Zoteeva, “Şu anda dört üniteyi eş zamanlı olarak inşa ediyoruz, Akkuyu NGS, gezegendeki en büyük inşaat projesi. İkinci ünitede çalışmalar planlanan takvimin ilerisinde gidiyor, örneğin reaktör kabını takvimin iki ay öncesinde monte ettik. İlk güç ünitesi programa uygun olarak inşa ediliyor. Bu yıl çok yoğun bir programımız var; reaktör bölmesini kapatmamız, kubbeyi monte etmemiz, açık reaktöre su ile temizlemeye başlamamız gerekiyor ki bu da tüm sistemin mükemmel çalışıp çalışmadığını kontrol ettiğimiz en önemli teknolojik işlem. Montaj salonu ve nükleer yakıt depolama tesisinin inşaatını tamamladık. Türbini çalıştırmak için kullanılacak pompa istasyonları hızla inşa ediliyor. Akkuyu NGS şantiyesine taze nükleer yakıtın teslim edileceği ve Türkiye’nin dünya ‘nükleer kulübünün’ tam üyesi olmaya bir adım daha yaklaşacağı önümüzdeki yıl için kendimize güveniyor ve sabırsızlanıyoruz” diye konuştu.
İkinci günün genel oturumunda küçük nükleer enerji santralleri (SMR’ler) için fırsatlar ele alındı. Toplantıya UAEA Genel Müdür Yardımcısı Mikhail Chudakov, Rosatom Devlet Kuruluşu Genel Müdür Birinci Yardımcısı – Kalkınma ve Uluslararası İş Geliştirme Direktörü Kirill Komarov, Myanmar Birliği Elektrifikasyon Bakanı Taun Khan, Kırgız Cumhuriyeti Enerji Bakanı Taalaibek Ibraev, Çukotka Özerk Bölgesi Valisi Roman Kopin ve diğerleri katıldı. Öngörülebilir gelecekte Rusya’nın karada yerleşik düşük güçlü modüler nükleer enerji santrallerine sahip olacağı kaydedildi.
Rosatom’un Rusya’daki küçük NGS projelerini artırarak yabancı müşterilere sunacağı belirtildi. Bunların merkezi güç kaynağından uzak bölgeler, ada devletleri, küçük güç ihtiyacı olan ülkeler veya büyük endüstriyel tesisler olabileceği ifade edildi. Rosatom bu tür tesislerin “seri” inşaatına girme potansiyeline sahip bulunuyor. Kirill Komarov konuya ilişkin olarak bir kilowatt maliyetindeki yakıt bileşeninin % 3-5’i geçmediğini dolayısıyla fiyatların önümüzdeki on yıllar boyunca öngörülebilir olduğunu kaydetti.
Forumun iş programında ayrıca yeşil enerjiye geçiş için finansman seçenekleri de ele alındı. Etkinliklerde, iklim değişikliğiyle mücadele ışığında yenilenebilir enerji kaynaklarının hızla gelişmesi ve ülkelerin enerji karışımındaki payının artırılması, durgunluk riskleri ve bir enerji krizinden kaçınmak için fırsatlara da değinildi.
Forumdaki bir diğer önemli tartışma konusu da ulaşımın elektrifikasyonuydu. Rosatom, Kaliningrad’da lityum-iyon pil üretimi için 2025 yılının ortalarında faaliyete geçecek bir dev fabrikasını inşa ediyor. Yılda 50 bin elektrikli araca pil sağlaması planlanıyor. Aynı kapasiteye sahip üç benzer fabrika daha yolda. İlk fabrikanın gelecekteki ürünleri şimdiden potansiyel müşterilere dağıtıldı.
AKKUYU NÜKLEER AŞ, Akkuyu NGS proje yönetim şirketi REIN AŞ ile birlikte, Forum katılımcılarının Türkiye gelenekleri hakkında bilgi edinebilecekleri özel olarak tasarlanmış Türk çay ve kahvesi temalı bir alan oluşturdu. Forum konukları otantik Türk çayı, kahvesi ve tatlılarının tadına bakmanın yanı sıra geleneksel Türk tarzında dekore edilmiş ve arka planda Akkuyu NGS şantiyesinin yer aldığı bir fotoğraf alanında fotoğraf çektirmeye davet edildi. Forum katılımcıları kafe ve tematik fotoğraf alanına büyük ilgi gösterdi. Atomexpo-2022’nin iki günü boyunca Akkuyu-REIN sergi alanını 1,5 binden fazla kişi ziyaret etti.
Forumun düzenlendiği iki gün boyunca farklı faaliyet alanlarına ilişkin yaklaşık 50 anlaşma imzalandı. Yabancı ortaklarla da bir dizi anlaşmaya imza atıldı. Örneğin, Rosatom ve Burundi Cumhuriyeti, bu ülkede nükleer enerji üretimine yönelik beklentileri değerlendirmek üzere iş birliğine ilişkin bir yol haritası belirledi. Benzer bir belge, Nikaragua ile de imzalandı. Afrika ülkesi Zimbabve ile imzalanan memorandum ise nükleer enerji alanında eğitim ve öğretime ilişkindi.
Belarus Cumhuriyeti ile imzalanan anlaşmalar, özellikle onkolojik hastalıkların tedavisi için Rus tıbbi ekipmanın tedariğini kapsıyor. Rosatom ayrıca Özbekistan ile tıp alanında, örneğin nükleer tıp için radyonüklid üretim teknolojilerinin geliştirilmesinde iş birliği yapacak. Kırgızistan’da küçük kapasiteli bir nükleer enerji santralinin inşasına yönelik bir fizibilite çalışması için referans şartlarının geliştirilmesi amacıyla da bir anlaşma imzalandı.
Rosatom Başkanı Aleksey Likhachev’e göre önümüzdeki 20-30 yıl içinde nükleer enerjinin ana büyüme noktası, düşük karbonlu kaynaklara yönelmek isteyen “nükleer kulübe” yeni katılan ülkeler olacak.
