Türkiye’yi 6 Şubat’ta sarsan Kahramanmaraş’taki 7.7 büyüklüğündeki Pazarcık ve 7.6 büyüklüğündeki Elbistan depremleri, 46 bin yurttaşımızın hayatını kaybetmesine neden olurken geride birçok soruyu da akıllarda bıraktı. Bu sorulardan en önemlisi depremin yıkıcılığı artıran yapılaşmanın gerçekleştiği şehirlerimizdeki zeminin yapısıydı.
1999 Gölcük depremi sonrası, “30 yıl içinde büyük bir depremin olacağı” vurgulanan 16 milyon kişinin yaşadığı Türkiye’nin en büyük metropolü İstanbul’un zemin etüdünü İTÜ’lü Jeolog Prof. Dr. Okan Tüysüz, Habertürk’ten Alper Uruş’a anlattı. İşte İstanbul’un zemini riskli ve güven veren ilçeleri…
“İstanbul’un yüzde 5’inde sıvılaşma söz konusu”
“İstanbul’da sıvılaşmanın yüksek olduğu alanları; Büyükçekmece ve Küçükçekmece göllerinin çevresi, Ayamama Vadisi, Veli Efendi, Zeytinburnu’nda bazı alanlar, Haliç çevresi, Kadıköy (Kurbağalıdere) olarak sıralamak gerekir. İstanbul’un yüzde 5’inden biraz daha az bir alanda sıvılaşma söz konusudur.
“Kentin yüzde 20’sinin zemini epeyce zayıf “
Bununla birlikte kentin yüzde 20’sinin epeyce zayıf bir zemin üzerine oturduğuna dikkat çekmek gerekir. Buralar neresidir; Büyükçekmece, Küçükçekmece, Bakırköy, Yeşilköy, Zeytinburnu, Eminönü’nü bu başlık altında sıralayabilirim. İstanbul’un, yüzde 45-50’si neredeyse yarı yarıya zeminin sağlam olduğu düşünülürse, yüzde 17-20’sinin zayıf, yüzde 30’unun ise az sağlam zemin olduğunu görüyoruz.
“En büyük hasar sarsıntıdan olacak”
Sıvılaşma, genellikle 6.5’tan büyük depremlerde görülen bir olaydır. 6.5’ten küçük bir deprem olursa sıvılaşmanın etkisi çok fazla görülmez. Sıvılaşma, 7 ve 7.5’tan sonra artmaya başlar. Bu büyüklükte bir depremde, belirttiğimiz alanlarda sıvılaşmayı görebiliriz. Ancak İstanbul’da, Hatay gibi bir sıvılaşma da beklemiyoruz. Bu açıdan İstanbul’da zeminde faylanma yok, sıvılaşma alanı düşük en büyük hasar ise sarsıntıdan olacaktır.
“Adalar açığında deprem olursa…”
İstanbul’un kuzeyine doğru gittikçe sarsıntı oranının azalacağını söyleyebilirim. Adalar açığında deprem olduğu taktirde Tuzla, Kartal, Maltepe sahil kesimi, Eminönü’nden Mimar Sinan’a kadar sahil kesimi etkilenecektir.
Gemlik çukurunda deprem olur mu?
Marmara Denizi’nde, KAF’ın güney kolunda bin yılda bir deprem görülmektedir. Bu anlamda Gemlik Çukuru’nda ben büyük bir deprem beklemiyorum ancak risk düşük olsa da, olası bir depremde daha çok Yalova ve Bursa civarını etkileyecektir.
Zemini sağlam ilçeler hangileri?
İstanbul’un sağlam zemine sahip alanlarına yönelik olaraksa Beykoz, Bebek, İstinye, Maslak, Şişli, Beşiktaş, Üsküdar ve kuzeyini söyleyebilirim. Ancak şu unutulmamalı; çok sağlam dediğimiz yerde binanın zemini zayıf olabilir ya da zayıf bir zeminde sağlam bir bina inşa edilmişse o da insanımızın depremde daha güvenli olmasını sağlayabilir.
Dönemin yönetmeliğine uygun yapılaşma korur
Bina inşa edildiği dönemin yönetmeliklerine uygun biçimde yapılmışsa depreme dayanıklıdır. Eski binaların bugüne kadar yıpranma payı vardır ama 2019 yılı yönetmeliğine uygun biçimde yapılaşmanın en fazla güven veren yapılaşma olduğunu belirtmeliyim.
“En çok hasar gören binalar 4-7 kat arası binalar”
Son olarak en çok hasar gören binalar 4-7 kat arası binalardır; dolayısıyla bunların riski büyük. 4 kattan düşük binaları az riskli olarak düşünebiliriz. Hem belediye hem hükümet binaları yenilemek istiyor. İkisinin güçlerini birleştirip ortak şekilde yürümesi gerekiyor.”
