ABD’nin sık sık kuraklık ve buna bağlı orman yangınlarıyla gündeme gelen en kalabalık eyaleti California’nın yerüstü su kaynakları, artık vadeli işlemlerin konusu. Dünyanın en büyük borsa işletmecisi CME Group, geçtiğimiz 7 Aralık’ta eyaletin 1.1 milyar dolarlık su varlığına dayalı vadeli kontratları işleme açtı. Türünün ilk örneği bu uygulama ile teoride, çiftçiler ve elektrik üreticileri gibi büyük su tüketicilerinin kuraklık kaynaklı fiyat değişimleriyle uğrayabilecekleri zarardan korunmaları hedefleniyor. Söz konusu kâğıt şubat vadede son olarak 508 dolardan işlem gördü.
RİSKTEN KORUNMA YÖNTEMİ
California, ABD’nin günlük su tüketiminin yüzde 9’undan sorumlu ve en büyük alıcı tarım sektörü. Gelecek aylardaki su fiyatı hakkında bilgi sahibi olmak çiftçiler için kritik öneme sahip. CME Group Küresel Hisse Senedi Endeksi ve Alternatif Yatırım Ürünleri Başkanı Tim McCourt, vadeli işlemler ile tüketicilerin kuraklık zamanında ihtiyaç duyacakları ekstra suyun fiyatını garanti altına alabileceklerini, böylece riskten korunacaklarını (hedge) söylüyor. Elbette kontratlar yalnızca çiftçilerin değil, finans piyasasının tüm aktörlerinin spekülasyonuna açık.
SPEKÜLASYON ENDİŞESİ
Konuya şüpheyle yaklaşan bazı uzmanlar ise, suyun insan yaşamı açısından vazgeçilmez önemine dikkat çekiyor. Uzmanlar bu tarz uygulamaların etik açıdan tartışmalı olduğuna vurgu yapıyor. Şu aşamada, su, yalnızca ufak bir bölgede sınırlı şekilde işlem görse de, yaygınlaşması halinde su fiyatlarına ilişkin spekülasyonların dramatik etkileri olabileceği endişesi dile getiriliyor. Örnek olarak vadeli işlemlerde geçmiş yıllarda kakao ve soya gibi temel maddelerde yaşanan aşırı fiyat hareketleri gösteriliyor.
BİR KONTRAT 326 BİN GALON SUYA KARŞILIK
Vadeli su kontratları, 2018’de oluşturulan Nasdaq Veles California Su Endeksi temel alınarak üretildi. Petrol ya da başka emtianın aksine, su kontratları ürünün fiziksel olarak takasıyla ilgili değil. Yani gerçekte kimse su teslim almıyor ya da satmıyor. Her bir kontrat yaklaşık 326 bin galon suya karşılık geliyor. Bir çiftçinin ocak ayında, o yıl kuraklık olabileceğini ve ilerleyen aylarda fazladan suya ihtiyaç duyabileceğini varsaydığını düşünelim. Bu durumda çiftçi ihtiyaç duyacağı suya karşılık gelen kontratı satın alır. Vade sonunda bunu nakde dönüştürerek spot piyasadan alacağı suyu karşılayabilmeyi umar.
